Op droeve velden. Poëtische herdenking van een onwezenlijke werkelijkheid

Op 23 januari e.k. gaat in het Gravenhof een poëzierecital door om nogmaals de Groote Oorlog te herdenken.

1916

De oorlog braakt verder in bloed en slijk. Win some, lose some... Duizenden slachtoffers vallen in de loopgraven zonder blijvende terreinwinst te boeken. Het front zit muurvast, van de Noordzee tot de Zwitserse grens. In Verdun en aan de Somme wordt hevig slag geleverd.

In de vroege morgen van 21 februari 1916 ontploft een granaat van groot kaliber in het aartsbisschoppelijk paleis in Verdun. Wat dan volgt is onwezenlijk. Alleen al op de eerste dag van het offensief vuren de Duitsers een miljoen granaten af. In de dagen die volgen worden de Franse linies aan flarden geschoten. Modder, schroot en knoken vormen het troosteloze landschap. Een van de forten van Verdun valt haast zonder slag of stoot. Paniek en wanhoop bij de burgers die massaal op de vlucht slaan. De Duitsers hebben ook een nieuw wapen ingezet: vlammenwerpers. De slag, de langste uit de oorlog, duurt tot 18 december 1916. Maar ondanks de zware verliezen in verschrikkelijke omstandigheden, houden de Fransen stand.

Slag aan de Somme 1916

Vanaf half juni 1916 was alle aandacht gericht op de Somme. In de laatste week van juni stonden daar twee miljoen man tegenover elkaar. Met meer dan een miljoen salvo's bestookten de Engelsen de Duitse linies in de hoop een bres te slaan. Dit lukte niet, maar toch werden de Engelse infanteristen uit de loopgraven het niemandsland in gestuurd. Op 1 juli zetten de Britten 11 divisies in tegen de Duitse linies ten noorden van de Somme. Aan de zuidkant vielen de Fransen aan met vijf divisies. Zij kregen te maken met een zwakkere verdediging, wat resulteerde in enig succes. De enkele kilometers terreinwinst kostten 600.000 doden en gewonden. In totaal vielen bij de Somme tussen juli en november 1916 bijna 1,1 miljoen doden.

Recital
Hoe herdenk je feiten die onwezenlijk lijken, maar helaas zo reëel zijn? Initiatiefnemer-dichter Frank De Vos ziet in poëzie een geschikt medium al blijft het steeds oppassen geblazen voor misplaatste heroïek of opgeklopt patriottisme en bekrompen nationalisme.

Maurice Ravel tijdens de Eerste Wereldoorlog

Het programma van het poëzierecital is driedelig. In het eerste deel brengen zeven dichters een hommage aan François Couperin onder pianobegeleiding van het stuk Le Tombeau de Couperin van de Franse componist Maurice Ravel. Ravel plande reeds voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog een pianosuite die refereerde aan de Barokke stijl van de zeventiende eeuw. De oorlog maakte dat hij de compositie pas in 1917 kon voltooien.  Het pianostuk bestaat uit 6 delen en elk deel werd opgedragen aan een tijdens de Eerste Wereldoorlog gesneuvelde vriend van Ravel - of in een geval aan twee broers die door dezelfde granaat stierven.

Zelf diende Ravel tijdens de oorlog als vrachtwagenchauffeur nadat hij wegens zijn frêle gestalte voor militaire dienst was afgekeurd.

Frank De Vos opent zelf het recital met het titelgedicht Op droeve velden. Bij de Prelude,  opgedragen aan Luitenant Jacques Charlot brengt Erwin Steyaert Le Tombeau de Couperin. Het tweede deel Fuga, opgedragen aan Onderluitenant Jean Cruppi wordt vergezeld van 1914-1915 Nonkel Edo van Annmarie Sauer. Bij het derde deel Forlane, opgedragen aan Luitenant Gabriel Deluc schreef Erick Kila Bericht van misschien. Volgt dan Rigaudon, opgedragen aan Pierre & Pascal Gaudin met bloedbroeders van  Ann Van Dessel. Bij het Menuet, opgedragen aan Jean Dreyfus brengt Eric Vandenwyngaerden Nabeeld. Bij het laatste deel Toccata, opgedragen aan Kapitein Joseph de Marliave leest Cecile Vanhoutte Zoek. 

Jef, jef, jef, 'ne zeppelin

kruipt al gauw de kelder in...

Het tweede deel bestaat uit een evocatie door Peter Holvoet-Hanssen van 'Bezette Stad' de iconische gedichtenbundel van Paul van Ostaijen, geschreven in de zomer van 1920 in Berlijn. Van Ostaijen was eind oktober 1918 daar naartoe gevlucht om aan mogelijke vervolging wegens activisme te ontkomen. De bundel verwoordt zijn herinneringen aan de aanval en de bezetting van de Scheldestad door de Duitse troepen en de aftocht van het Belgisch leger na de val van de forten. Oscar Jespers nam de vormgeving van de bundel op zich. Bezette Stad verscheen begin april 1921 bij Sienjaal in Antwerpen.

Titel van het laatste gedicht van Bezette Stad.

Het derde deel brengt de gedichtencyclus Kreunende Tijd van Bert Bevers tegen de achtergrond van 'Totentanz' van Franz Liszt. Tijdens het recital worden originele zwart wit foto's getoond van oorlogsgraven.

Duitse oorlogsbegraafplaats achter het front bij Verdun

Gastheer van de avond is Roger Nupie, Billy Pletinck is de pianist. De foto’s die worden getoond, zijn gemaakt door fotografen Hartmut De Maertelaere en Goddie Caubergh. De historische foto's die tijdens het recital worden geprojecteerd, komen uit de collectie van de Heemkundige Kring Hobuechen 1135 VZW.

Praktisch
23 januari 2016 om 20 uur
locatie: Gravenhof - Louisalei 7 - 2660 Hoboken
Het Gravenhof is gemakkelijk bereikbaar met openbaar vervoer (tram 2 en tram 4; bussen 1-13-33-140-141 en 298)
prijzen; VVK 7 euro KASSA 9 euro, VT-statuut  2 euro
kaarten bestellen kan online
of telefonisch 03 292 65 30


Vera Caremans - 2016