Verzen voor een vergeten volkerenmoord




Aghet, de catastrofe van 1915.
Nog steeds sprokkelt de aarde de botten en benen,
streelt het verkrachtte stemmen die knisperend blijven kermen.
Genadeloos wankelt de leugen op deze afgemaakte namen.
Elke dag opnieuw ontploft hun gezucht in sepia beelden die we nooit mogen vergeten.

Frank De Vos

Lest we forget
2014 stond bol van de activiteiten om het begin van de Groote Oorlog te herdenken. Niet alle manifestaties waren even kies en ingetogen, re-enactment groepen rezen als paddenstoelen uit de grond en hier en daar namen lokale mandatarissen zonder blikken of blozen het woord "feestelijkheden" in de mond. Het wetenschappelijk onderzoek kende een boost maar in het kielzog daarvan overspoelden ook flink wat overbodige publicaties de boekenmarkt. In 2015 werd het weer rustiger. 
Nochtans was de oorlog in 1915 nog lang niet voorbij. In de loop van 1915 kreeg de oorlog zelfs een mondiaal karakter. Steeds meer landen geraakten betrokken bij het conflict. 
Aan het westelijk front was de snelle bewegingsoorlog een stellingenoorlog geworden, waarbij in Europa de loopgraven vanaf de Noordzee bij Nieuwpoort tot de Zwitserse grens reikten en 2 miljoen 'centralen' tegenover 3 miljoen geallieerden stonden. Bij de nieuwe manier van oorlogvoering werden nieuwe wapens ingezet zoals gifgas. Aan het westelijk front sneuvelden dat jaar 1.550.000 manschappen van de geallieerden, terwijl de verliezen bij de Duitsers 600.000 man bedroegen. 

Toen het Duitse offensief in het westen vastliep, kwam Rusland aan het oostelijk front in actie. Aanvankelijk boekte het leger van de tsaar succes. Maar in de loop van 1915 verplaatste het front zich opnieuw in oostelijke richting.
Legers stonden tegenover elkaar, maar ook tegenover burgers. Meedogenloos. Een schrijnend voorbeeld daarvan is het bloedbad dat door de Turken werd aangericht onder de Armeniërs.

Het is lente
Zo begint een Armeens lied, liefelijk en idyllisch. Schijn bedriegt. Het is een lied over de zwarte lente van 1915. Op 24 april 1915 startte de Aghet, de verschrikking.


Meer dan tweehonderd Armeense politieke leiders, bankiers en intellectuelen werden in Istanbul opgepakt en weggevoerd. Later die dag werden nog eens vierhonderd Armeniërs opgepakt. Allemaal werden ze geëxecuteerd in de gevangenis in Anatolië. De arrestaties van die dag waren het resultaat van lange voorbereidingen van de ‘Jonge Turken’. Er waren al veel vroeger voorvallen van mishandeling en discriminatie, en Armeense soldaten in het Ottomaanse leger waren al eerder ontwapend. Toch was het pas op 24 april dat de intenties van de Turken duidelijk werden.

De vernietiging van de Osmaanse Armeniërs werd veroorzaakt door drie belangrijke factoren: het verlies van oorlog en grondgebied in de Balkan in 1912-1913, de Jong-Turkse staatsgreep van 23 januari 1913, en het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog, waarbij het Osmaanse Rijk de kant van Duitsland koos. Vanaf 11 november 1914 waren de Turken officieel in oorlog met Rusland, Frankrijk en Groot-Brittannië. De oorlog leidde tot zware verliezen voor het Osmaanse leger en vanaf januari 1915 werden de Armeniërs aangewezen als zondebok.

Nadat de vooraanstaande Armenen waren vermoord richtten de Turken hun geweld op Armeense mannen, om zo elk risico op een gewapende opstand in de kiem te smoren. Daarna werden oudere mannen, vrouwen en kinderen gedeporteerd naar de Syrische woestijn. Tijdens deze zogenaamde ‘dodenmarsen’ stierven er massaal mensen aan de verschrikkelijke omstandigheden. 

Over het aantal slachtoffers lopen de schattingen uiteen. Het precieze dodental is nooit vastgesteld. Armeense autoriteiten spreken van minstens 1,5 miljoen doden. Turkije zegt dat er 300.000 tot 500.000 slachtoffers vielen, onder wie ook Turken. De meeste historici houden een getal tussen de 800.000 en 1 miljoen doden aan.
    Tienduizenden Assyrische christenen en etnische Grieken ondergingen eveneens hun lot.

    Turkse ontkenning
    Voor deze verschrikking werden nooit verontschuldigingen aangeboden. 
    De Verenigde Naties erkennen de moord op de Armeniërs al sinds 1985 als genocide. Op 15 april van dit jaar nam het Europees Parlement een motie aan waarin het woord genocide voorkwam.
    De 100-jarige herdenking is door een aantal landen aangegrepen om de dood van de Armeniërs te omschrijven als genocide. Dit tot woede van Turkije. De ontkenning van de volkerenmoord is diep geworteld in de Turkse samenleving. In 1981 nam Turkije het officiële standpunt in dat er geen sprake was van volkerenmoord, maar van incidentele geweldsuitbarstingen. Tegenwoordig is in de wet vastgelegd dat het strafbaar is om te spreken van de Armeense genocide. De huidige president Erdogan is fel tegenstander van de benaming genocide, en ziet elke vermelding van het woord als een provocatie. Uitlatingen van Duitsland en Oostenrijk leidden tot diplomatieke relletjes en de ambassadeur van Vaticaanstad werd zelfs op het matje geroepen nadat de paus zich had uitgesproken over de volkerenmoord. Maar ook dichter bij huis zorgde de kwestie recent nog voor beroering. Bij CDH werd bijvoorbeeld Brussels parlementslid Mahinur Özdemir aan de deur gezet omdat ze bleef weigeren de genocide te erkennen. De federale regering nam dan weer een duidelijk standpunt in. De "tragische gebeurtenissen" die tussen 1915 en 1917 hebben plaatsgevonden in het Ottomaanse Rijk "moeten worden bestempeld als een genocide", zei premier Charles Michel op 19 juni van dit jaar in de plenaire zitting van de Kamer. N-VA volksvertegenwoordiger Peter De Roover diende op 23 juli van dit jaar de resolutie in betreffende de herdenking van de 100ste verjaardag van de Armeense genocide in, zodat ook de Kamer zich over de kwestie zou kunnen uitspreken.

    Akçam
    Toch zijn er ook Turkse wetenschappers die de Armeense genocide erkennen. Zo historicus en socioloog Taner Akçam. Omwille van zijn politieke overtuiging werd hij gearresteerd in 1976, maar hij kon ontsnappen en vroeg en kreeg politiek asiel in de toenmalige Bondsrepubliek Duitsland. In 1988 kwam hij in dienst bij het Hamburger Institut für Sozialforschung waar hij de geschiedenis van het geweld en de folteringen in het Ottomaanse Rijk en in het vroege Turkije ging bestuderen. Hij wendde zich daartoe tot de archieven van de sultans van het Ottomaanse Rijk in Istanbul. Deze archieven zijn in het Osmaans gesteld. In de gecodeerde telegrammen van het Ottomaanse leger vond Akçam de bewijzen voor de genocide.
    In 1995 promoveerde hij aan de Universiteit van Hannover in de sociologie op het proefschrift Türkischer Nationalismus und Völkermord an den Armeniern: auf dem Hintergrund der Kriegsgerichtsprozesse in Istanbul1919-1922. Van zijn hand verscheen in het Engels A Shameful Act: The Armenian Genocide and the Question of Turkish Responsibility (2006).

    Poëzierecital Armeense Verzen
    Dergelijke zwarte bladzijden uit de geschiedenis evoceren, is geen gemakkelijke opdracht maar muziek en poëzie lijken een geschikt medium. Daarom dit poëzierecital. Frank De Vos schreef de verzen, Mariam Avetyan en Anoush Terterian brengen muziek van Armeense componisten zoals Komitas Vardapet en Aram Khachaturian. Opdat we deze vernietiging nooit mogen vergeten.


    Mariam Avetyan werd op 19 november 1990 geboren te Yerevan in Armenië. Zij groeide op in een artistieke familie. Haar moeder en haar grootvader zijn beiden schilders. Haar tante, Lilia Sukiasyan zette Mariam op zevenjarige leeftijd aan het pianoklavier en gaf haar haar eerste lesjes. Aan de muziekschool te Yeravan volgde zij vijf jaar pianoles. Toen Mariam 12 was, verhuisde de familie Avetyan naar België. Aan de Hagelandse Academie voor Muziek en Woord te Diest, studeerde zij piano bij de Brigitte Verbiest. Voor haar hogere studies koos zij in 2010 voor het Koninklijk Conservatorium Antwerpen. In 2013 behaalde zij haar bachelor. Zij studeerde vier jaar bij de vermaarde Eliane Rodrigues met wie zij concerteerde. Haar masterdiploma behaalt zij in 2015 bij Levente Kende.

    Activiste Anoush Terterian kunt u regelmatig met haar viool in aanslag op een manifestatie in Yerevan vinden. Zij is geboren in 1990 in een Armeense muzikale familie. In 1996 verhuisde naar België. Met 18 was zij laureate op het Stedelijk Conservatorium te Brugge en op haar 19de gaf ze haar eerste solo concert met orkest in de Brugse Stadsschouwburg. Bekende violisten zoals Dora Schwarzberg, Jan Talich, Anton Steck, Peter Manning en Vegard Nilsen, gaven haar les. In 2014 trad Anoush op als concertmeester van het Gents Universitair Symfonisch Orkest in de Opera van Gent. Daarnaast speelde ze in projecten en orkesten zoals Zomeropera Alden Biesen, Symphonia Assai, Brussels Philharmonic Orchestra, etc. Haar mastergraad behaalde zij aan het Koninklijk Conservatorium te Antwerpen bij de bekende violiste en pedagoge Tatiana Samouil.



    Vera Caremans - 2015



    Frank De Vos
    Poëzierecital Armeense Verzen
    5 december 2015 om 20 uur

    Kaarten 
       Voorverkoop: 7 euro
       Kassa: 9 euro

    03/292 .65.30

    Kasteel Sorghvliedt
    Marneflaan 3
    2660 Hoboken

    Reacties

    Populaire posts